اتوماسیون صنعتی و امنیت سایبری؛ گذار ضروری صنعت نفت ایران به‌سوی فناوری‌های نوین
صنایع نفت، گاز و انرژی، ستون فقرات اقتصاد جهانی هستند و امنیت و پایداری آنها مستقیم‌تر از هر زمان دیگری به فناوری‌های دیجیتال گره خورده است. در این میان، پیوند اتوماسیون صنعتی و امنیت سایبری به یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر تبدیل شده است. برای واکاوی آخرین راهکارهای نوین در این عرصه، به گفت‌وگو با مهندس محمد جمالی، مدیرعامل شرکت نفت سازه پاسارگاد نشستیم. شرکتی با سابقه‌ای بیش از ۱۵ سال در مدیریت پروژه‌های کلان انرژی که امروز با نمایندگی Positive Technologies، راهکارهای هوشمند را برای ایمن‌سازی زیرساخت‌های حیاتی کشور ارائه می‌دهد.
بخش اول: تحول دیجیتال و اتوماسیون صنعتی؛ از بهینه‌سازی تا هوشمندسازی
مصاحبه را با این پرسش کلیدی آغاز کردیم که فناوری‌های نوین چگونه به مدیریت پروژه‌های عظیم نفت و انرژی کمک می‌کنند؟
مهندس جمالی در پاسخ تأکید کرد: «دیگر دوران مدیریت پروژه‌ها با کاغذ و روش‌های سنتی به پایان رسیده است. امروزه سیستم‌های اسکادا (SCADA)، کنترل‌کننده‌های منطقی برنامه‌پذیر (PLC) و سیستم‌های کنترل توزیع‌شده (DCS)، هسته اصلی اتوماسیون صنعتی هستند. این فناوری‌ها نه تنها دقت و سرعت عملیات را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهند، بلکه با جمع‌آوری و تحلیل داده‌های بلادرنگ (Real-time Data)، امکان پیش‌بینی خرابی‌ها (Predictive Maintenance) و بهینه‌سازی مصرف انرژی را فراهم می‌کنند که در کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری دارد.»
وی افزود: «شرکت نفت سازه پاسارگاد با بهره‌گیری از این فناوری‌ها، به مشتریان خود کمک می‌کند تا گام‌های مستحکمی در مسیر صنعت ۴.۰ و اینترنت اشیاء صنعتی (IIoT) بردارند.»
بخش دوم: امنیت سایبری؛ تهدیدی که به فرصت تبدیل شد
با ادغام شبکه‌های صنعتی (OT) و اداری (IT)، چالش امنیت سایبری به یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های مدیران تبدیل شده است. از مهندس جمالی پرسیدیم که چگونه می‌توان این تهدید را به فرصتی برای ارتقای resiliency تبدیل کرد؟
ایشان با اشاره به حساسیت زیرساخت‌های حیاتی گفتند: «شبکه‌های OT به دلیل ماهیت عملیاتی و اولویت در دسترس بودن (Availability)، همیشه در برابر حملات سایبری آسیب‌پذیر بوده‌اند. یک حمله سایبری به یک پالایشگاه یا پتروشیمی، می‌تواند علاوه بر خسارات مالی کلان، پیامدهای ایمنی و زیست‌محیطی فاجعه‌باری به همراه داشته باشد. راهکار ما در همکاری با Positive Technologies، ارائه رویکردی پیشگیرانه و هوشمند است.»
وی مهم‌ترین محورهای این راهکار را چنین برشمرد:
- ارزیابی مستمر آسیب‌پذیری (Continuous Vulnerability Assessment): شناسایی نقطه‌ضعف‌ها در شبکه‌های کنترلی قبل از آنکه مورد سوءاستفاده مهاجمان قرار گیرند.
- نظارت یکپارچه بر تهدیدات سایبری (ICS Security Monitoring): رصد ۲۴ ساعته ترافیک شبکه‌های صنعتی برای شناسایی و مقابله با رفتارهای غیرعادی و مخرب.
- تفکیک و سگمنت‌بندی امن شبکه (Network Segmentation): ایجاد لایه‌های امنیتی برای جلوگیری از سرایت حمله از یک بخش به بخش دیگر.
بخش سوم: آینده‌ای امن و هوشمند برای صنعت انرژی ایران
در پایان، از ایشان در مورد چشم‌انداز فعالیت‌های شرکت نفت سازه پاسارگاد پرسیدیم.
مهندس جمالی با بیان اینکه «نوآوری یک مسابقه نیست، بلکه یک سفر مستمر است»، خاطرنشان کرد: «ماموریت ما تنها فروش محصول نیست، بلکه بومی‌سازی دانش و انتقال فناوری است. ما با آموزش تیم‌های متخصص و ارائه راهکارهای منطبق با استانداردهای جهانی و همچنین ملاحظات بومی، در تلاشیم تا سهمی در تقویت امنیت ملی سایبری و توسعه پایدار صنعت انرژی کشور داشته باشیم. آینده از آنِ شرکت‌هایی است که زیرساخت‌های خود را همزمان با دو رکن هوشمندی و امنیت توسعه دهند.»
گفت‌وگو با مهندس جمالی به وضوح نشان داد که موتور محرکه توسعه در صنایع استراتژیک، به‌کارگیری همزمان فناوری‌های نوین اتوماسیون و راهکارهای امنیت سایبری است. شرکت‌های پیشرویی مانند نفت سازه پاسارگاد با ایفای نقش واسط دانشی بین غول‌های فناوری جهان و صنعت داخلی، مسیر را برای تحقق خودکفایی و افزایش تاب‌آوری در زیرساخت‌های حیاتی کشور هموار می‌کنند.
